Bà Lan sống trong một căn nhà nhỏ ở ven làng, tuổi đã ngoài 70 nhưng tinh thần vẫn minh mẫn, dáng đi nhanh nhẹn. Mảnh đất hơn 600 mét vuông ấy là cả cuộc đời bà, nơi chôn nhau cắt rốn của bao thế hệ, và cũng là nơi bà chắt chiu từng mét để sau này có chút của cho con cháu.

Bà có một người con trai duy nhất – Hùng, 45 tuổi, là niềm tự hào lẫn nỗi khổ tâm lớn nhất đời bà. Từ nhỏ, Hùng vốn thông minh, học giỏi. Bà Lan từng bán cả sào ruộng để nuôi Hùng ăn học đại học. Nhưng càng lớn, Hùng càng thay đổi. Sau vài năm làm ăn ngoài tỉnh, anh đổ đốn theo bạn bè, nợ nần chồng chất vì cờ bạc và làm ăn thua lỗ.

Một chiều mưa, Hùng về quê. Người gầy sọp, áo sơ mi nhăn nheo, xe máy thì cũ kỹ như muốn rụng bánh. Bà Lan thấy con là mừng rối rít. Vừa dọn mâm cơm có cá rô kho và canh rau ngót – những món Hùng thích từ nhỏ – thì anh lạnh lùng lên tiếng:

– Mẹ… bán mảnh đất đi, giúp con trả nợ. Vài trăm triệu thôi mà, cứu con một lần cuối.

Bà Lan sững lại. Rồi bà nhẹ giọng:

– Mảnh đất này là chốn mẹ sống, là phần mẹ định để lại cho con và các cháu. Mẹ còn sống, mẹ không thể bán. Mẹ không giúp con trả nợ cờ bạc nữa đâu, Hùng ạ…

Hùng đứng dậy, mặt đỏ bừng:

– Mẹ ích kỷ! Con sắp bị người ta đập gãy chân rồi! Cái mảnh đất chết dẫm này quan trọng hơn mạng con à?

Bà Lan vẫn điềm tĩnh, đôi mắt rớm nước:

– Nếu con muốn mẹ chết đi để bán đất thì cứ nói… Nhưng mẹ không thể làm sai thêm một lần nào nữa.

Tiếng soảng! vang lên giữa chiều tắt nắng. Mâm cơm bị Hùng hất tung xuống đất. Cá, cơm, canh đổ lổn nhổn, văng lên cả mép áo mẹ.

Ông tổ trưởng dân phố đang đi ngang thấy cảnh đó, đứng sững người. Hàng xóm chạy sang, người lắc đầu, người kéo bà Lan vào lau người. Họ phẫn nộ.

Một bác hàng xóm nói lớn:

– Trời ơi, bà Lan nuôi nó cả đời, giờ chỉ vì không bán đất trả nợ mà nó làm vậy với mẹ ruột? Không có trời đất gì nữa rồi!

Hùng nhìn quanh, ánh mắt như tỉnh lại. Anh thấy những ánh mắt ghê sợ, thấy dáng mẹ lom khom nhặt từng hạt cơm dưới đất bằng đôi tay run rẩy, áo vẫn còn dính nước canh…

Anh bỏ đi. Không nói một lời.

Hai năm sau, người ta nghe tin Hùng làm công nhân công trình, trả nợ dần. Không ai rõ vì sao anh đổi tính.

Chỉ có bà Lan hiểu: hôm đó, khi bà nhặt từng hạt cơm rơi trên đất, bà đã lẩm bẩm:

– Cơm này mẹ nấu cho con bằng cả tuổi xuân… Vậy mà con đổ đi như đổ bỏ chính mẹ…

Câu nói đó như chiếc búa nện thẳng vào tâm can Hùng. Và từ hôm ấy, đêm nào anh cũng mơ thấy mẹ lặng lẽ cúi nhặt mảnh cơm trong nước mắt…