Năm nay ông Tâm đã ngoài bảy mươi. Mái tóc bạc trắng, dáng người gầy gò nhưng ánh mắt vẫn sáng, mỗi bước đi vẫn giữ thẳng lưng như người lính hành quân qua đạn lửa. Tôi – con dâu ông – về làm vợ của con trai ông đã gần mười năm, nhưng mãi đến dạo gần đây, tôi mới hiểu được một phần góc khuất trong lòng ông: Lời hứa chưa trọn vẹn với người đồng đội tên Hùng.

“Nếu tao không về…”

Ông Tâm là cựu chiến binh, từng tham gia chiến đấu ở mặt trận Quảng Trị năm 1972 – một trong những nơi khốc liệt nhất. Trong đơn vị của ông có một người bạn tên Hùng, quê tận Thái Bình. Hai người như hình với bóng: ăn chung, ngủ chung, che chở nhau qua bao trận càn. Người này bị thương, người kia cõng chạy dưới mưa bom. Tình đồng đội ấy – theo ông nói – còn thiêng liêng hơn cả máu mủ.

Một buổi chiều cuối năm, ông kể với tôi trong lúc ngồi xếp lại mấy bộ quân phục cũ:

– Hôm đó, Hùng bị trúng mảnh pháo vào ngực. Máu nhiều lắm… Nó nắm tay tôi, bảo: “Tâm này… nếu tao không về… mày làm ơn tìm về quê tao… đưa cái dây chuyền này cho mẹ tao… nói với bà là… tao xin lỗi…”

Ông rút từ chiếc hộp gỗ nhỏ một sợi dây chuyền bạc đã ngả màu thời gian. Tôi lặng người. Ông vẫn giữ nó đến tận bây giờ – như giữ một lời hứa không dám thất hứa.

Nỗi ám ảnh và im lặng

Chiến tranh kết thúc. Ông Tâm về làng, lập gia đình, sống một cuộc đời lặng lẽ. Ông không bao giờ kể với ai về Hùng, cũng chưa từng ra miền Bắc. Có lẽ vì nghèo, vì xa xôi, vì không biết đường… nhưng sâu xa hơn, có thể là vì sợ.

Sợ mẹ của Hùng đã mất.
Sợ người thân Hùng không muốn nhắc đến nỗi đau ấy nữa.
Sợ chính mình phải đối diện với quá khứ đầy máu và nước mắt.

Mỗi lần tôi hỏi, ông chỉ đáp:
– Tao hứa mà chưa làm được… tao có lỗi với nó…

Cuộc hành trình của một lời hứa

Tháng Tư năm nay, đúng 50 năm kể từ ngày mất của Hùng, tôi bàn với chồng:

– Mình đưa bố đi Thái Bình. Thực hiện lời hứa đó đi.

Ban đầu ông Tâm phản đối. Nhưng đêm đó, tôi thấy ông ngồi trước bàn thờ đồng đội, nước mắt chảy dài. Hôm sau, ông gật đầu.

Chúng tôi tìm về xã nhỏ nơi Hùng từng sống. Phải mất hai ngày dò hỏi, cuối cùng chúng tôi cũng gặp được một cụ bà gần 90 tuổi – chính là mẹ của Hùng.

Khi ông Tâm cúi đầu trao lại sợi dây chuyền và kể lại những ngày cuối của Hùng, cụ bà không khóc. Chỉ đặt tay lên dây chuyền, run run nói:

– Tôi biết… thằng Hùng nó đi rồi. Nhưng 50 năm rồi… mới có người giữ lời… cảm ơn chú.

Ông Tâm không nói gì. Chỉ ngồi đó, nắm lấy bàn tay nhăn nheo của bà cụ – như thể cuối cùng ông đã gửi lại được cả tuổi trẻ, cả nỗi day dứt, và một phần linh hồn người bạn năm xưa.

“Tao về rồi, Hùng à”

Trên chuyến xe trở về, ông nhìn ra cửa sổ rất lâu. Đến khi trời ngả chiều, ông nói nhỏ:

– Nhẹ lòng rồi… Tao về rồi, Hùng à…

Từ hôm đó, tôi thấy ông Tâm hay mỉm cười hơn. Vẫn những bước chân chậm rãi, vẫn gió chiều lùa qua mái tóc bạc, nhưng trái tim ông dường như đã bình yên hơn rất nhiều.

Thông điệp:

Có những lời hứa không có thời hạn – chỉ có trái tim ghi nhớ.
Dù 5 năm, 10 năm hay 50 năm… một lời hứa xuất phát từ tình nghĩa chân thành sẽ luôn tìm được đường trở về.