Ở một làng quê nhỏ ven sông, có một ông lão tên Tư Lành, sống lủi thủi một mình trong căn chòi lá ọp ẹp cuối xóm. Mỗi ngày, ông chỉ ra bờ mương bắt cá, trồng rau quanh chòi. Trẻ con trong làng gọi ông là “ông Tư khùng”, vì ông thường nói chuyện một mình và giữ kín thân phận. Không ai rõ ông từ đâu tới, chỉ biết đã sống ở làng hơn mười năm.

Một buổi sáng mưa dầm, người ta phát hiện ông Tư nằm bất động giữa căn chòi rách, thân đã lạnh. Không giấy tờ tùy thân, không người thân thích, dân làng thương tình góp tiền tổ chức tang lễ, gom gạo, nến, nhang… chôn cất ông cho trọn nghĩa.

Bốn người đàn ông lực lưỡng khiêng chiếc chiếu cũ, định quấn ông Tư lại để đặt vào quan tài. Bỗng một mảnh giấy nhàu nát rơi ra từ bên trong chiếu, lẫn trong lớp đệm mỏng ông nằm hằng đêm. Mảnh giấy vàng úa, có dấu mộc đỏ tươi.

Một thanh niên tò mò nhặt lên đọc, rồi mặt tái mét như gặp ma, lắp bắp:

“Cái… cái này là giấy chứng nhận đặc biệt của nhà nước!”

Cả làng xúm lại. Một ông cán bộ nghỉ hưu cũng tá hỏa:

“Trời ơi! Đây là giấy xác nhận thân phận mật – cấp dành cho người từng giữ chức vụ cao cấp! Người này từng là… một sĩ quan tình báo quân đội cấp cao! Dưới quyền trực tiếp Bộ trưởng!”

Không ai tin nổi. Ông Tư nghèo rớt, mặc áo vá, đi dép tổ ong, ăn cá rô kho rau muống… lại từng là người có quyền lực lớn?

Mọi người ngừng tổ chức lễ mai táng, nhanh chóng báo công an huyện. Đội điều tra đến ngay trong đêm, đem theo hồ sơ mật trích xuất từ Trung ương. Sau vài giờ kiểm tra, công an xác nhận:

Ông Tư Lành từng là Thiếu tướng ngành tình báo, có thời gian ẩn thân sau khi hoàn thành nhiệm vụ tối mật, để tránh bị trả thù từ các tổ chức quốc tế ngầm.

Căn chòi của ông lập tức được phong tỏa. Sau lớp đất dưới nền, người ta phát hiện một hầm nhỏ lót gạch cẩn thận, bên trong chứa:

• Một tập nhật ký dày hơn 300 trang viết tay bằng mật mã,

• Hơn 1 tỷ đồng tiền mặt cũ kỹ được bọc kín trong bao nilon,

• Một số tài liệu quốc phòng đã giải mật,

• Và ảnh chụp ông Tư cùng các lãnh đạo cấp cao từ thập niên 80.

Tin tức lan nhanh như chớp. Cả làng bàng hoàng, xấu hổ, có người bật khóc vì từng xem nhẹ ông, thậm chí khinh thường ông nghèo.

Tang lễ ông Tư sau đó được tổ chức lại – long trọng hơn, có cả xe tiêu binh và quân đội đến đưa tiễn.

Người dân đứng hai hàng khóc nghẹn, khi quan tài ông rời khỏi làng. Từ đó, người ta lập một bia tưởng niệm nhỏ nơi căn chòi cũ. Trẻ con không còn gọi ông là “ông Tư khùng” nữa – mà là “ông Tư tình báo”, người ẩn mình cả đời chỉ để giữ gìn những bí mật lớn cho Tổ quốc.