Hai mươi năm trước, thầy Dũng chỉ là một giáo viên dạy Văn ở một trường cấp hai nghèo miền núi. Đồng lương ít ỏi, mái nhà tranh xiêu vẹo và những bữa cơm đạm bạc với rau rừng và mắm muối, nhưng thầy chưa từng than phiền. Với thầy, niềm vui lớn nhất chính là nhìn học trò mình biết đọc, biết viết, biết làm người.

Rồi một năm đói kém, một trận lũ quét bất ngờ mang đi nhiều mái nhà, và cả những người thân yêu của lũ trẻ nơi đây. Trong số đó, có bốn đứa học trò của thầy – Lâm, Hảo, Minh và Thủy – mất cả cha lẫn mẹ trong cùng một đêm. Chúng co ro trong chiếc chăn ướt, mặt mũi lem luốc, ánh mắt thất thần như vừa đánh mất cả thế giới.

Thầy Dũng không có vợ con, căn nhà nhỏ chỉ vừa đủ cho một người. Nhưng sau đêm đó, nó trở thành nơi trú ngụ của năm người. Họ không cùng huyết thống, nhưng cùng chia nhau từng củ khoai, từng trang sách, và cả những mùa đông lạnh giá.

— “Thầy không có gì cho tụi con ngoài chữ nghĩa,” thầy từng nói, “nhưng nếu tụi con chịu học, thì đời tụi con sẽ khác.”

Và bốn đứa trẻ ấy đã học. Dưới ánh đèn dầu, bên bếp củi, những trang sách ố vàng và giọng đọc trầm ấm của thầy Dũng trở thành hành trang cho cả một đời.

Nhiều năm sau, từng đứa rời làng lên phố học đại học. Có đứa vừa đi học vừa rửa chén, bốc vác, nhưng chưa từng bỏ cuộc. Bởi trong tim chúng, luôn vang lên lời thầy: “Không ai sinh ra để sống khổ mãi, trừ khi người đó từ chối đứng lên.”

Năm ấy, làng mở hội lớn.

Thầy Dũng đã gần 70 tuổi, mái tóc bạc trắng, dáng người gầy hơn xưa, vẫn mặc áo sơ mi cũ nhưng được ủi phẳng phiu. Ông đứng giữa sân trường, nhìn về phía cổng làng – nơi bốn người trẻ, trong trang phục cử nhân Tiến sĩ, bước vào, mỗi người ôm trên tay một bó hoa và một tấm bằng đỏ thắm.

— “Cha!” — Tiếng gọi vang lên như vỡ òa cả không gian.

Bốn người con chạy tới ôm chầm lấy thầy. Ông lặng người đi, nước mắt cứ thế trào ra, rơi lên từng tấm bằng như rơi vào trái tim ông bao năm ròng rã hy sinh.

— “Tụi con đã làm được, thầy ơi. Cha ơi…”

Cả làng xúc động. Người ta kể lại câu chuyện về người thầy nghèo, nhận nuôi bốn đứa học trò mồ côi, nuôi bằng chữ nghĩa và trái tim. Và giờ đây, ông nhận về bốn tấm bằng Tiến sĩ — không phải để treo lên tường, mà để minh chứng cho một tình yêu thương không cần máu mủ.

Một đời thầy – một đời cha – đã không uổng phí.