Tôi biết mẹ chồng chưa từng ưa gì mình. Từ ngày về làm dâu, tôi cố gắng hết lòng vì gia đình chồng – chăm lo từng bữa ăn, từng giấc ngủ, săn sóc cả khi bà bệnh đau, sinh cho chồng hai đứa con trai khôi ngô, lanh lợi. Tôi luôn cố làm tròn bổn phận người con, người vợ, người mẹ. Nhưng hình như… với bà, chừng đó chưa từng đủ.

Năm năm trôi qua, tôi vẫn cứ nghĩ: “Thôi thì sống biết điều, mẹ sẽ dần hiểu lòng mình.” Nhưng không.

Hôm đó, bà gọi vợ chồng tôi về, ngồi ngay ngắn giữa phòng khách, trước mặt là bản thảo một tờ đơn: “Đơn từ chối quyền thừa kế quyền sử dụng đất.”
Bà lạnh lùng nói:
— Cô ký đi, đừng mơ tưởng gì tới mảnh đất này. Cô chỉ được phép xây nhà, nhưng không được đứng tên đất. Đất này là của thằng Hải – con trai tôi!

Tôi tròn mắt nhìn bà, chưa kịp phản ứng thì hai anh chồng – chú Út và chú Ba – từ phòng ngoài bước vào.
Một người bảo:
— Làm thế là đúng đấy mẹ! Nhỡ đâu tụi nó ly hôn, chia đất thì sao?

Người còn lại cười:
— Cẩn thận vẫn hơn. Đất đai phải giữ lại cho nhà mình!

Tôi ngồi đó, lặng người. Người đàn ông mà tôi gắn bó bao năm ngồi bên cạnh cũng chẳng lên tiếng bênh vực. Ánh mắt anh cúi xuống, tránh né.

Tôi cười nhạt. Phải rồi. Dù có sinh con, có sống hết lòng, thì tôi cũng chỉ là người ngoài, là “kẻ đến sau”. Mảnh đất – thứ được coi là “gốc rễ” – vẫn là ranh giới phân định rõ ràng ai là “người nhà”, ai là “dâu”.

Tôi cầm bút ký. Không khóc. Không gào. Chỉ là… một chút cay nơi sống mũi.

Ký xong, tôi đứng dậy, nhìn thẳng vào mắt chồng và mẹ chồng:
— Được rồi. Tôi không thèm miếng đất này. Cũng sẽ không xây nhà trên đất nhà bà. Coi như mọi ơn nghĩa đã trả. Tôi và hai đứa nhỏ sẽ tự bắt đầu cuộc sống mới.

Tôi mang theo 7 tỷ tiền tiết kiệm – là tiền tích góp suốt những năm đi làm, những khoản đầu tư kín đáo không ai hay biết. Tôi đã sẵn sàng. Không còn níu kéo, không còn hoài nghi.

Ra khỏi căn nhà đó, tôi nắm tay hai đứa con, lòng nhẹ tênh.
Bởi vì tôi hiểu: Tự trọng của một người phụ nữ không nằm ở mảnh đất, mà ở cách cô rời đi – ngẩng cao đầu, không còn ràng buộc.

Tôi dọn ra khỏi nhà chồng vào một sáng đầu hè. Không ai tiễn. Không ai cản. Cũng không ai bận tâm.
Tôi thuê một căn chung cư nhỏ, đủ cho ba mẹ con sống thoải mái. 7 tỷ – tôi chia làm hai: một phần gửi ngân hàng, phần còn lại đầu tư mở một tiệm cà phê sách – điều tôi từng mơ nhưng chưa từng dám nghĩ tới.

Những ngày đầu, đêm nào tôi cũng trằn trọc. Không phải vì tiếc nuối chồng hay nhà chồng, mà vì lo cho hai đứa nhỏ: “Chúng sẽ lớn lên thế nào nếu thiếu cha?”, “Người ta sẽ nhìn mẹ con mình ra sao?”…

Thế nhưng, bọn trẻ khiến tôi bất ngờ. Con trai lớn mới 5 tuổi, tối nào cũng ôm tôi thủ thỉ:
— Mẹ ơi, mẹ đừng buồn. Ở đây con thấy mẹ cười nhiều hơn nhà cũ.

Còn thằng út, dù chưa nói sõi, cứ tối là chạy quanh nhà, cười khúc khích. Chúng chẳng cần biệt thự to, chỉ cần một người mẹ biết yêu mình thật lòng. Và tôi cũng chẳng cần gì hơn ngoài sự bình yên này.

Cửa tiệm cà phê sách của tôi ban đầu nhỏ xíu, nhưng rồi khách tìm đến ngày một đông. Tôi chọn không gian dịu nhẹ, cà phê rang thủ công, sách là những cuốn tôi từng đọc trong những đêm dài không ngủ ở nhà chồng. Dần dà, người ta gọi tiệm của tôi là “Căn nhà thứ hai”.

Rồi một ngày, mẹ chồng tìm đến. Bà đi cùng chồng tôi.

Họ nhìn tôi – ngạc nhiên, có phần… ái ngại.

Bà chẳng còn vẻ hống hách ngày nào. Giọng run run:
— Con về đi… Cái Lan giờ nó nhớ bà nội lắm…

Tôi đứng lặng một hồi. Nhìn hai đứa con đang chơi trong góc nhỏ, chợt thấy rõ ràng hơn bao giờ hết:
— Con bé có bà nội là điều tốt. Nhưng về lại ngôi nhà đó thì không… vì nơi đó chưa từng là nhà của mẹ nó.

Chồng tôi im lặng. Có lẽ anh biết, chẳng còn cơ hội nào nữa.
Tôi không trách, không giận. Bởi nếu không có ngày hôm đó – cái ngày tôi bị ép ký giấy từ chối đất, thì có lẽ tôi vẫn mãi là người phụ nữ sống trong sợ hãi, sống vì người khác mà quên mất bản thân.

**

Ba năm sau, tiệm cà phê “Căn nhà thứ hai” mở thêm hai chi nhánh. Tôi trở thành diễn giả khách mời của nhiều chương trình về phụ nữ và tự chủ kinh tế.

Tôi dạy con rằng:
— Không ai có thể lấy đi giá trị của con, trừ khi con cho phép. Và nếu một ngày, người ta bắt con từ bỏ điều gì đó, hãy nhớ… chỉ khi con dám rời đi, con mới biết mình có thể đi xa đến đâu.