Bố mất sớm, đỗ đại học mẹ không có tiền tôi phải đạp xe 50 km đến nhà chú vay tiền nhập học nhưng bị chú cầm gậy đu:ổi thẳng, 5 năm sau tôi quay về cảm ơn chú..
“Năm đó tôi đạp xe 50 cây số giữa trưa hè đổ lửa, bụng đói, chân rã rời, chỉ mong được vay vài triệu để nhập học. Thế nhưng chú tôi không chỉ từ chối… mà còn cầm gậy đ/uổi thẳng khỏi cổng. Tôi vừa đi vừa khóc. Năm năm sau, tôi quay lại, đứng trước cánh cổng ngày xưa. Nhưng lần này, tôi không xin gì cả… Tôi đến để cảm ơn chú.”
Tôi sinh ra ở một vùng quê nghèo của tỉnh Nghệ An, trong một ngôi nhà mái ngói đã mục, mỗi khi mưa là dột như sàng. Bố mất năm tôi mới lên mười, sau một trận tai nạn lao động trên công trường thủy điện. Mẹ tôi – một người đàn bà quê với tấm lưng còng, từ đó một mình gồng gánh nuôi hai đứa con ăn học bằng nghề cấy thuê, gặt mướn.
Tôi học khá, không phải vì giỏi giang gì, mà bởi vì tôi chỉ có một con đường duy nhất: học để thoát khỏi cái nghèo. Mỗi điểm 10 là một cơ hội, mỗi lần được khen thưởng là một cái nhìn tự hào từ mẹ – thứ khiến tôi thấy đời mình còn giá trị.
Năm tôi đỗ Đại học Bách Khoa Hà Nội, cả nhà như có tin vui lớn. Mẹ tôi khóc cả đêm vì mừng, còn tôi thì bồn chồn không ngủ được, vì không biết lấy tiền đâu để đi học. Nhà không có tiền, sổ đỏ đã đem cắm từ năm trước để chạy chữa cho em gái bện//h ti//m.
Người cuối cùng mà mẹ nghĩ đến – và bảo tôi thử đến nhờ – là chú Tư, em ruộ/t của bố. Nhà chú ở huyện bên, có trang trại nuôi lợn, nghe đâu làm ăn khấm khá. Tôi không muốn đi, nhưng mẹ nhìn tôi, mắt đỏ hoe:
“Cứ đến. Biết đâu em nó thương, giúp được ít nào hay ít đó.”
Tôi mượn chiếc xe đạp cũ của ông hàng xóm, đạp từ 4 giờ sáng để kịp đến nhà chú lúc sớm. Trời nắng chang chang, tôi ướt đẫm mồ hôi. Vừa bước tới cổng, tôi đã nghe tiếng chó sủa inh ỏi. Vợ chú ra, nhìn tôi một lượt rồi hỏi trống không:
“Cháu ông Tư hả? Có việc gì?”
Tôi lễ phép chào, nói là muốn gặp chú một lát. Một lúc sau chú ra. Gầy, đậm, tay cầm cái gậy. Tôi lễ phép kể chuyện mình đỗ đại học, xin chú cho vay ít tiền nhưng…
…chưa kịp nói hết câu, chú đã nhíu mày, mặt sầm xuống như thể tôi vừa nói điều gì sỉ nhục:
– “Tao là ngân hàng chắc? Đỗ đại học thì giỏi à? Không có tiền thì nghỉ học đi, đừng có bày trò đi xin. Đời ai chả khổ. Tao lo thân tao còn chưa xong!” – chú quát, rồi cầm gậy chỉ thẳng ra ngoài ngõ – “Biến!”
Tôi đứng chết trân. Tay nắm chặt quai ba lô, mắt nóng ran. Không khóc trước mặt chú, nhưng khi quay lưng, bước chân ra khỏi cổng, nước mắt tôi đã tuôn như suối.
Tôi đạp xe về trong nắng gắt, bụng đói cồn cào, cổ họng khô khốc. Mẹ đợi tôi ở bến, nhìn tôi về tay không là đã hiểu. Không ai hỏi, không ai trách, chỉ lặng lẽ. Tối hôm đó, mẹ ngồi khâu lại cái áo rách của tôi, rồi dúi vào tay tôi 500 nghìn cuối cùng – tiền bán đàn gà mái mẹ nuôi suốt 3 năm. Bà nói:
– “Mẹ không có gì hơn. Còn đường nào thì con cứ đi. Đừng vì một người đóng cửa mà nghĩ cả đời không ai mở lòng.”
Tôi đi Hà Nội với 500 nghìn, một ba lô quần áo cũ và một niềm tin mỏng manh rằng nếu mình đủ cố gắng, cuộc đời sẽ không nhẫn tâm mãi.
Tôi làm đủ nghề: bưng bê, phụ hồ, phát tờ rơi, chạy grab… có đêm ngủ gầm cầu vì không đủ tiền trọ. Nhưng tôi chưa từng nghĩ đến chuyện bỏ học. Bốn năm đại học, tôi vừa học vừa làm, tốt nghiệp loại giỏi, được tuyển thẳng vào một công ty công nghệ lớn với mức lương cao ngay từ tháng đầu.
Năm thứ năm, tôi mở được một cửa hàng kinh doanh linh kiện điện tử ở Nghệ An – gần nhà mẹ. Tôi thuê người làm, rồi mua một căn nhà nhỏ tặng mẹ – căn nhà không dột, có sân đầy nắng để mẹ trồng rau và phơi quần áo.
Và rồi, một ngày giữa tháng Bảy, tôi đạp xe – không phải chiếc xe cũ năm nào, mà là một chiếc xe đạp thể thao hiện đại – về lại nhà chú Tư.
Tôi đứng trước cổng, vẫn là cổng cũ, mùi cám lợn vẫn nồng như xưa. Chú đang ngồi dưới gốc cây ăn trầu, lưng đã hơi còng, tóc bạc quá nửa. Tôi lễ phép cúi chào:
– “Cháu chào chú.”
Chú ngước lên, ánh mắt lờ mờ nhận ra tôi. Ông chưa kịp phản ứng thì tôi đã mở lời:
– “Cháu đến không phải để trách chú chuyện năm đó. Mà là để cảm ơn. Vì chính cái gậy và câu ‘Biến đi’ của chú ngày ấy… đã dạy cháu một điều: Không ai có trách nhiệm với cuộc đời mình – ngoài chính bản thân mình.”
Tôi rút ra một phong bì. Trong đó là một chiếc thiệp mời – lễ khai trương chi nhánh công ty thứ hai của tôi tại thị xã gần đó.
Tôi mỉm cười:
– “Chú có thể không đến, nhưng cháu muốn chú biết – cháu đã không gục ngã. Nhờ chú, cháu học được cách đứng dậy.”
Tôi quay lưng bước đi. Cánh cổng vẫn không mở. Nhưng lần này, trong lòng tôi nhẹ tênh.
Bởi vì đôi khi, lòng biết ơn không phải dành cho những ai đã giúp mình… mà dành cho cả những người từng khiến mình đau, để từ đó mình lớn lên.
