Ở một vùng quê nghèo Bắc Bộ, bà Thìn, gần 60 tuổi, sống tằn tiện với ruộng vườn quanh năm. Chồng mất sớm, một mình bà nuôi đứa con trai duy nhất – Hùng – ăn học đến nơi đến chốn. Cả đời bà chỉ mong có ngày thấy con khôn lớn, yên bề gia thất.

Ngày Hùng lấy vợ – Lan, cô gái thành phố sắc sảo – bà vui khôn tả. Khi Lan sinh cháu nội đầu lòng, dù chưa từng rời làng quê nửa bước, bà Thìn vác tay nải lên thành phố, xin được chăm cháu để hai vợ chồng đi làm.

Bà không lương hưu, không trợ cấp. Nhưng nghĩ đến cháu, bà sẵn lòng làm không công, chỉ cần được ở cạnh cháu và đỡ đần các con.

Sáng sớm bà dậy trước 5 giờ, bế cháu cho con dâu ngủ thêm, rồi tranh thủ đi chợ. Lan đưa bà 50 nghìn đồng mỗi ngày, bảo:

“Mẹ xoay xở nấu sao cho vừa ngon vừa đủ cả nhà 3 người ăn nhé. Con với anh Hùng đi làm suốt, chỉ mong về nhà có cơm ấm.”

Từ ngày ấy, bà Thìn như cái bóng trong chính ngôi nhà của con trai. Nấu ăn, giặt đồ, dọn dẹp, bế cháu, tắm rửa – tất cả một tay bà làm. Bà không than một lời. Nhưng 50 nghìn mỗi ngày khiến bà quay như chong chóng ngoài chợ, cân đo từng cọng rau, từng lạng thịt. Có hôm trời mưa, bà nhịn ăn sáng để đủ tiền mua vài miếng thịt ba chỉ về kho.

Lan thì chưa một lần hỏi bà có ăn no không, chỉ chăm chăm vào chất lượng mâm cơm. Có lần cô cau mày:

“Mẹ ơi, rau sao hôm nay già thế, thịt có chút xíu à? Cơm thế này sao con với anh Hùng đủ sức đi làm?”

Bà chỉ cười trừ:

“Mẹ già rồi, đi chợ không khéo. Mai mẹ để ý lại.”

Thấm thoắt hơn 2 tháng trôi qua, bà Thìn bắt đầu gầy rộc, hai má hóp lại. Có hôm còn ho khan suốt buổi chiều, nhưng vẫn giấu con cháu.

Rồi một ngày, Lan về nhà, thấy bà lúi húi trong bếp, nấu nướng rất lâu, mùi thơm lan khắp nhà.

Bữa cơm hôm đó đặc biệt thịnh soạn:

• Một bát canh cua rau đay thơm ngọt,

• Một đĩa cá rô đồng kho tương đậm đà,

• Một nồi cơm trắng dẻo,

• Đặc biệt có cả món thịt rang cháy cạnh và trứng chiên cuộn – thứ mà Lan cực kỳ thích.

Lan ngỡ ngàng:

“Hôm nay mẹ trúng số hả? Sao nấu ngon thế này?”

Bà Thìn mỉm cười, mắt hoe đỏ, tay đặt xuống bàn một tờ giấy… là cuốn sổ chi tiêu hằng ngày, liệt kê từng đồng bà đã tiêu suốt 60 ngày qua. Ở cuối ghi:

“Mâm cơm hôm nay mẹ đã không đi chợ. Là số rau mẹ trồng ngoài ban công, là cá con trai mẹ mua tặng, là trứng bà hàng xóm cho. Mẹ muốn cho con thấy: không phải lúc nào cũng có thể làm được điều kỳ diệu với 50 nghìn.
Mẹ không trách con. Chỉ mong con hiểu: thương mẹ thì đừng để mẹ làm ô sin không công. Thương mẹ, thì hãy để mẹ được làm bà nội – chứ không phải người giúp việc.”

Lan im lặng một lúc rất lâu, rồi lặng lẽ quay đi, nhưng giọt nước mắt lặng lẽ rơi xuống má. Cô sực tỉnh sau bao ngày vô tâm.

Tối hôm đó, Lan đặt tay vào tay bà, ngập ngừng:

“Mẹ à, mai con xin nghỉ phép một hôm. Mẹ dẫn con đi chợ nhé. Con muốn học mẹ cách xoay xở – và cách yêu thương không lời như mẹ.”

Bà Thìn chỉ gật nhẹ, nụ cười móm mém mà ấm áp, như chưa từng oán trách điều gì.

Bài học cuộc sống:

“Người mẹ chồng không cần được trả công, nhưng cần được tôn trọng. Tình thân không thể đong đếm bằng tiền, nhưng cách đối xử lại thể hiện tất cả.”