Lớp tôi học thạc sĩ tại chức, ban ngày đi làm, tối đi học, ai nấy đều oải nhưng chẳng ai dám lơ là. Mỗi lần hết môn, lớp trưởng lại lo chu đáo: bó hoa, vài câu phát biểu cảm động, và dĩ nhiên… một phong bì nhỏ xinh.

Lần đầu, lớp tôi tri ân thầy 1 triệu. Lớp cũng bàn tính mãi mới gom được – ai cũng than kinh tế khó khăn. Hôm đó, lớp trưởng trao phong bì sau khi kết thúc bài giảng cuối. Thầy nở nụ cười nhẹ, bảo:
– “Ôi, khách sáo quá… thôi thì tôi nhận cho các anh chị vui.”

Nhưng vừa về đến nhà, thầy bóc phong bì ngay trước mặt lớp phó (lúc đó đang chờ xin chữ ký vào bảng điểm). Thầy cầm tiền, đếm như thể kiểm tra tờ nào bị rách. Đếm xong, thầy im lặng. Tối đó, thầy nhắn tin cho lớp trưởng một câu cụt lủn:
“Thế này là chưa đúng mặt bằng chung đâu.”

Cả lớp chết lặng. Có người giận, có người sợ… Cuối cùng, lớp trưởng đành xin lỗi rồi nói khéo:
– “Dạ, để lần sau lớp em rút kinh nghiệm.”

Lần sau, đến môn học mới. Cả lớp quyết chơi lớn: 5 triệu. Đến buổi cuối, vẫn là bài phát biểu “truyền thống” của lớp trưởng, vẫn bó hoa kia… Nhưng lần này, thầy cười tươi hẳn. Sau khi nhận phong bì, thầy thậm chí còn ở lại thêm 30 phút chỉ để hướng dẫn cách làm tiểu luận chi tiết từng dòng.

Ra đến cửa, thầy còn vỗ vai lớp trưởng, nói nhỏ:
– “Học thạc sĩ mà ứng xử thế này thì mới xứng là học trò của tôi.”

Từ đó, lớp tôi truyền miệng nhau một câu như châm ngôn:
“Thầy nào tri thức bao nhiêu… thì phong bì bấy nhiêu.”

Nhưng có điều kỳ lạ. Lần đó, nhóm bạn tôi trong lớp – toàn dân làm báo, làm truyền thông – vô tình phát hiện… lớp bên cạnh cùng học với thầy đó, cũng tri ân 5 triệu, nhưng được “bồi dưỡng” thêm cả bộ tài liệu nội bộ, đề thi cũ, thậm chí cả gợi ý tiểu luận mẫu.

Lớp tôi tức tốc gửi thêm… 2 triệu nữa, gọi là “bổ sung tình cảm”.

Thầy lại cười, nhẹ nhàng nhắn:
“Các em hiểu ý thầy là tốt rồi.”

Từ ấy, mỗi lần thầy bước vào lớp, chẳng ai còn quan tâm bài giảng nữa. Tất cả chỉ lăn tăn:
“Lần này, bao nhiêu thì vừa đủ?”

Cuối khoá, lớp tôi tổ chức buổi liên hoan “tri ân thầy cô” ở nhà hàng sang trọng. Lớp trưởng xin mỗi người thêm 500k để “gửi phong bì đàng hoàng, cho thầy nở mày nở mặt với các lớp khác”.

Tối đó, thầy đến rất đúng giờ, ăn mặc bóng bẩy, đầu chải láng mượt. Trên tay còn cầm túi quà – mà sau này tụi tôi mới biết, là quà các lớp trước tặng, thầy gom lại… tái sử dụng.

Tiệc diễn ra rôm rả, rượu vào lời ra. Sau màn phát biểu, lớp trưởng “trịnh trọng” gửi phong bì: lần này 10 triệu, chia đều cho ba thầy, mỗi người 3 triệu, còn lại để bồi dưỡng nhân viên hỗ trợ.

Thầy đứng lên cảm ơn, mắt long lanh:

– “Các em là lớp tử tế nhất thầy từng dạy. Nhiều lớp giờ thực dụng lắm… học xong là quên thầy luôn…”

Cả lớp cười ồ – nửa thật nửa gượng gạo.

Nhưng rồi chuyện bắt đầu… lật.

Một bạn nữ tên Linh – dân báo chí, tính thẳng như ruột ngựa – đứng bật dậy:

– “Thưa thầy, em có chuyện muốn nói.”

Không khí đông cứng lại.

– “Tại sao lớp em đưa 1 triệu thì thầy lật mặt, đưa 5 triệu thì thầy gợi ý tài liệu, đưa 10 triệu thì thầy khóc cảm động?”

Mặt thầy biến sắc.

Linh rút điện thoại, bấm vài cái, rồi mở đoạn ghi âm. Giọng thầy vang lên trong đó – trong một buổi gặp riêng với lớp khác:

“Mấy lớp cùi chỉ gửi có vài triệu, đừng mong tôi nâng điểm. Muốn học hành nghiêm túc thì chịu khó đầu tư, không có tiền thì đừng học thạc sĩ.”

Cả lớp chết lặng. Mặt thầy tái mét.

Linh tiếp:

– “Thầy nghĩ sinh viên toàn là con gà đẻ trứng vàng à? Tiền ai cũng phải đi làm cả ngày mà có. Thầy nhận bao lớp, mỗi lớp vài triệu, thầy thử tính xem một kỳ được bao nhiêu?”

Lúc này một bạn khác đứng lên:

– “Tụi em học ngành báo chí – thầy biết hậu quả nếu tụi em gửi clip này đi chứ?”

Thầy đơ người. Một lúc sau, thầy lắp bắp:

– “Thầy… thầy chỉ… à, chỉ là… phép xã giao…”

Lớp trưởng mặt xám như tro. Mấy cô giáo viên ngồi cùng bàn lúng túng bỏ đũa. Buổi tiệc trở nên lạnh như đá.

Sau buổi hôm đó, tin tức rò rỉ. Đầu tiên là bản ghi âm lan trong vài nhóm thạc sĩ, rồi lên một fanpage giáo dục uy tín. Chỉ trong vòng một tuần, cái tên thầy bị gọi lên trong một cuộc họp khẩn. Có tin đồn, thầy bị điều chuyển, không cho dạy cao học nữa.

Còn tụi tôi – chẳng ai vui. Vì dù gì, đó vẫn là người đứng trên bục giảng suốt 3 tháng. Nhưng ai cũng hiểu một điều:

Khi lòng tham chen vào bục giảng, thì thầy không còn là thầy.
Mà chỉ là một người… ra giá cho tri thức.